1. Nguồn gốc và định nghĩa

Thước Panme (Micrometer hay Micrometer caliper) là dụng cụ để thực hiện các phép đo tuyến tính chính xác về kích thước như đường kính, độ dày và chiều dài của vật thể rắn. Panme ban đầu được phát minh vào thế kỷ 18 bởi W. Gascoigne và có hình dáng, kích thước khá cồng kềnh do đó chỉ được sử dụng trên mặt bàn. Theo thời gian, Panme được các nhà khoa học đương thời như J. Watt, H.Maudslay, J. Palmer,... nghiên cứu và phát triển thành các mẫu mới hơn, trở nên đủ nhỏ gọn để vận hành bằng một tay mà vẫn mang lại hiệu quả đo chính xác vượt trội.

Panme đo lỗ (Mechanical Hole Micrometer) là một trong 2 loại Panme đo trong (loại dạng caliper và loại dạng ống), được ứng dụng trong đo đường kính lỗ khoan, đường kính ống kim loại,...

Phép đo của Panme được thực hiện theo nguyên lý biến đổi chuyển động tròn ở trục chính thành chuyển động tịnh tiến của đầu đo di động và có độ chính xác phụ thuộc vào độ chính xác của sự kết hợp vít-đai ốc.

Giá trị đo của Panme được đọc bằng cách cộng giá trị đo được trên thước chính nằm ở trục chính với giá trị ghi nhận trên thước phụ nằm ở vòng xoay.

2. Cấu tạp

Panme được làm chủ yếu từ loại thép đặc biệt có hệ số giãn nở nhiệt rất thấp và được làm cứng để giữ được độ chính xác khi đo đạc. Các đe hầu hết được làm từ cacbua vonfram để chúng có khả năng chống mài mòn cực cao và điều đó rất quan trọng để giữ cho Panme không bị mất độ chính xác. Một vật liệu quan trọng khác để chế tạo Panme là nhựa. Phần nhựa giúp bao bọc khung và chống lại sự truyền nhiệt từ tay người cầm hoặc từ nhiệt độ môi trường làm giãn nở chất liệu thép của khung, dẫn đến sai lệch phép đo.

Panme đo lỗ có hình dáng gần giống Panme đo sâu và khác với các loại Panme có 02 đầu đo tĩnh và đầu đo di động.

Ngoài hình dáng và một số bộ phận trên trục chính tương tự như Panme đo sâu, mặt đo của Panme đo lỗ có thể có cấu tạo 2 chấu hoặc 3 chấu (2 hoặc 3 ngàm di động ở mặt đo).

3. Phân loại

Panme đo lỗ thông dụng hiện nay gồm 02 loại là Panme đo lỗ 2 chấu và Panme đo lỗ 3 chấu.

1. Panme đo lỗ 2 chấu gồm các bộ phận chính là: Thước chính, thước phụ, núm vặn/tay xoay, 2 ngàm di động, chốt khóa.
2. Panme đo lỗ 3 chấu gồm các bộ phận chính là: Thước chính, thước phụ, núm vặn/tay xoay, 3 ngàm di động ở vị trí cách nhau 120°, chốt khóa. 3 ngàm ở mặt đo của Panme sẽ di chuyển theo phương vuông góc với trục chính, kết hợp với thiết kế thân đo có hình trụ giúp người sử dụng Panme đo lỗ có thể linh hoạt đo đường kính ở nhiều vị trí trên lỗ khoan sâu.

Ngoài ra có thể chia Panme đo lỗ thành 02 loại là Panme cơ và Panme điện tử dựa theo cách hiển thị kết quả đo

Panme cơ thể hiện kết quả đo trực tiếp trên những vạch nhỏ được in trên thước chính và thước phụ còn Panme điện tử hiển thị kết quả đo dưới dạng giá trị số trên màn hình điện tử..

Trong điều kiện cần sử dụng nhiều, thường xuyên như khi lắp ráp và gia công thì việc người lao động phải đọc và tính toán thông số qua Panme cơ dễ dẫn đến nhầm lẫn và gây khó khăn cho người sử dụng. Do đó việc Panme điện tử ra đời thành đã đánh dấu bước chuyển của việc đọc và tính toán kết quả đo, từ việc phải chú ý đọc vạch chia sang việc chỉ cần nhìn vào thông số hiển thị trên màn hình LCD.

Tuy vậy, ngày nay Panme cơ vẫn được đang sử dụng rộng rãi và là loại Panme ưa thích của những người công nhân kỳ cựu. Mặc dù Panme kỹ thuật số chính xác và tiện lợi trong việc hệ thống dữ liệu đo so với Panme cơ, nhưng các dụng cụ cơ khí thì rẻ và dễ bảo trì hơn mà không cần thay pin.

4. Ứng dụng

Trải qua nhiều giai đoạn cải tiến và phát triển kể từ khi được phát minh vào khoảng năm 1638 bởi William Gascoigne, Panme tính tới thời điểm hiện tại đã được cải tiến và nâng cấp rất nhiều để phục vụ từng mục đích đo đạc khác nhau.

Với thiết kế đặc biệt, phù hợp với nhu cầu đo đường kính các ống trụ, Panme đo lỗ là dụng cụ có vai trò quan trọng trong kỹ thuật cơ khí và gia công cũng như hầu hết các ngành nghề cơ khí, cùng với các dụng cụ đo lường khác như mặt số, đồng hồ đa năng, calip kỹ thuật số….

Ngoài ra, các loại Panme với các đầu đo có kiểu dáng khác nhau tùy theo mục đích đo khác nhau như đo piston, kích thước của trục khuỷu, phanh đĩa, kích thước xi-lanh, độ sâu của lỗ khoan, đo đường kính rãnh tròn…