Vòng Bi Đũa Trụ 1Dãy: Chịu Tải Hướng Tâm Mạnh Mẽ, Tốc Độ Cao, Lắp Đặt Linh Hoạt

Tìm hiểu về vòng bi đũa trụ 1 dãy

Khi nói đến các ứng dụng đòi hỏi khả năng chịu tải trọng hướng tâm (lực vuông góc với trục) cao kết hợp với tốc độ hoạt động nhanh và độ cứng vững tốt, vòng bi đũa trụ 1 dãy (Single Row Cylindrical Roller Bearing) là một trong những lựa chọn hàng đầu và phổ biến nhất trong ngành cơ khí. Thường được gọi là bạc đạn đũa trụ một dãy, loại ổ lăn này nổi bật với thiết kế sử dụng một hàng con lăn hình trụ được dẫn hướng bởi vòng cách, tiếp xúc theo đường với rãnh lăn trên vòng trong và vòng ngoài.

Khác với vòng bi cầu chỉ có tiếp xúc điểm, tiếp xúc đường của con lăn trụ giúp vòng bi đũa trụ 1 dãy phân bổ tải trọng trên diện tích lớn hơn, mang lại khả năng chịu lực hướng tâm vượt trội. Đồng thời, thiết kế của chúng, đặc biệt là sự đa dạng về cấu hình gờ chặn và khả năng tháo rời, mang đến sự linh hoạt trong lắp đặt và ứng dụng.

Ưu điểm chính của vòng bi đũa trụ 1 dãy

Lý do bạc đạn đũa trụ 1 dãy được ưa chuộng trong nhiều ứng dụng công nghiệp nằm ở những ưu điểm sau:

• Khả năng chịu tải hướng tâm rất cao: Tiếp xúc đường giữa con lăn và rãnh lăn cho phép chịu tải trọng hướng tâm lớn hơn đáng kể so với vòng bi cầu cùng kích thước.
• Tốc độ hoạt động cao: Thiết kế tối ưu và các loại vòng cách phù hợp (thép, đồng, nhựa) cho phép chúng vận hành ở tốc độ quay cao.
• Độ cứng vững cao: Cấu trúc con lăn trụ và tiếp xúc đường tạo ra ổ lăn có độ cứng vững cao theo phương hướng tâm, ít bị biến dạng dưới tải.
• Thiết kế tháo rời linh hoạt (separable design - cho NU, N, NJ): Các loại NU, N và NJ cho phép tách rời vòng trong hoặc vòng ngoài khỏi cụm con lăn và vòng cách. Điều này cực kỳ thuận tiện cho việc lắp đặt và tháo dỡ, đặc biệt khi cần lắp ghép chặt (interference fit).
• Cho phép di chuyển dọc trục (loại NU, N): Thiết kế không có gờ chặn trên một trong hai vòng cho phép trục di chuyển tương đối so với vỏ theo chiều dọc trong giới hạn nhất định, bù trừ giãn nở nhiệt hoặc dung sai lắp ráp (dùng làm ổ tự do).
• Khả năng định vị dọc trục (loại NJ, NUP): Thiết kế gờ chặn phù hợp cho phép định vị trục theo một hướng (NJ) hoặc cả hai hướng (NUP) theo chiều dọc

Cấu tạo chi tiết của vòng bi đũa trụ 1 dãy

Một vòng bi đũa trụ 1 dãy điển hình bao gồm các bộ phận sau:

Vòng ngoài (outer ring)

Vòng thép bên ngoài, có rãnh lăn hình trụ ở mặt trong. Tùy loại (NU, NJ, NUP,...) mà có thể có 2 gờ chặn hoặc không có gờ chặn (loại N).

Vòng trong (inner ring)

Vòng thép bên trong, lắp lên trục, có rãnh lăn hình trụ ở mặt ngoài. Tùy loại (N, NJ, NUP,...) mà có thể có 2 gờ chặn, 1 gờ chặn hoặc không có gờ chặn (loại NU).

Con lăn đũa trụ (cylindrical rollers)

Một hàng các con lăn hình trụ, làm từ thép chịu lực, là phần tử lăn chính chịu tải hướng tâm. Biên dạng tiếp xúc thường được tối ưu hóa (logarithmic profile) để giảm ứng suất mép.

Vòng cách (cage)

Giữ và dẫn hướng các con lăn trụ, đảm bảo khoảng cách đều và chuyển động ổn định. Có thể làm bằng thép dập, đồng thau gia công hoặc nhựa polyamide.

Vật liệu chế tạo vòng bi đũa trụ 1 dãy

Vòng trong, vòng ngoài, con lăn: Chủ yếu được làm từ thép chịu lực crom hàm lượng carbon cao (100Cr6 / SUJ2), được tôi cứng đạt độ cứng HRC 58-64.

Vòng cách:

• Thép dập: Phổ biến, giá tốt.
• Đồng thau gia công (M, MA, MB): Bền, chịu rung động, nhiệt độ cao.
• Nhựa polyamide (P, T, TN, TV): Nhẹ, êm, tốc độ cao, nhưng giới hạn nhiệt độ thấp hơn.Alt text: Vật liệu làm nên độ bền và hiệu suất cho vòng bi đũa trụ.

Vật liệu chế tạo sản phẩm

Phân loại vòng bi đũa trụ 1 dãy chính (theo gờ chặn)

Cách phân loại quan trọng nhất dựa trên cấu hình gờ chặn, quyết định khả năng định vị trục theo chiều dọc

Loại NU

• Đặc điểm: Vòng ngoài có 2 gờ, vòng trong không gờ.
• 
• Chức năng: Chỉ chịu tải hướng tâm. Cho phép trục di chuyển tự do 2 hướng dọc trục so với vỏ. Dùng làm ổ tự do. Tháo rời được vòng trong.

Loại N

• Đặc điểm: Vòng trong có 2 gờ, vòng ngoài không gờ.
• Chức năng: Chỉ chịu tải hướng tâm. Cho phép trục di chuyển tự do 2 hướng dọc trục so với vỏ. Dùng làm ổ tự do. Tháo rời được vòng ngoài.

Loại NJ

• Đặc điểm: Vòng ngoài có 2 gờ, vòng trong có 1 gờ.
• Chức năng: Chịu tải hướng tâm và định vị trục theo 1 hướng dọc trục. Chịu được tải dọc trục nhẹ một hướng. Dùng làm ổ bán cố định. Tháo rời được.

Loại NUP

• Đặc điểm: Vòng ngoài có 2 gờ, vòng trong có 1 gờ liền và 1 vòng chặn rời (HJ).
• Chức năng: Chịu tải hướng tâm và định vị trục chặt chẽ theo cả 2 hướng dọc trục. Chịu được tải dọc trục nhẹ hai hướng. Dùng làm ổ cố định. Thường không tháo rời hoàn toàn.

Cách đọc hiểu mã hiệu (part number) của vòng bi đũa trụ 1 dãy

Mã hiệu chuẩn hóa giúp xác định chính xác loại vòng bi và các thông số kỹ thuật tương ứng.

Cấu trúc chung

[Loại/seri] + [seri kích thước] + [mã đường kính lỗ] + [hậu tố]

Loại/seri (NU, N, NJ, NUP)

Cho biết cấu hình gờ chặn và khả năng định vị dọc trục.

Seri kích thước (2, 3, 4, 10, 22, 23...)

Xác định tỷ lệ kích thước tiết diện (Light, Medium, Heavy) theo tiêu chuẩn ISO 15.
Seri lớn hơn thường có khả năng chịu tải tốt hơn nhưng kích thước tổng thể cũng lớn hơn.

Mã đường kính lỗ (Bore code)

Hai chữ số cuối cùng trong mã:

• 00 = 10 mm
• 01 = 12 mm
• 02 = 15 mm
• 03 = 17 mm
• Từ 04 trở lên: Nhân mã số với 5 = đường kính trong (d) mm

Ví dụ:

• NU 205 → d = 05 × 5 = 25 mm
• NJ 310 → d = 10 × 5 = 50 mm

Hậu tố (Suffix)

Giúp nhận biết đặc tính bổ sung của vòng bi:

• E / EC / EX: Thiết kế tối ưu hóa, tăng khả năng chịu tải
• M / MA / MB: Vòng cách đồng thau gia công
• P / T / TN / TV: Vòng cách nhựa Polyamide
• (Không hậu tố vòng cách): Thường là vòng cách thép dập
• C3 / C4: Khe hở bên trong lớn hơn chuẩn Normal
• P6 / P5: Cấp chính xác cao hơn chuẩn Normal
• K: Lỗ côn (tapered bore)
• W33: Có rãnh và lỗ bôi trơn trên vòng ngoài

Ví dụ phân tích mã: NJ 2208 ECP C3

• NJ: Loại vòng bi đũa trụ định vị trục một hướng
• 22: Seri kích thước Medium-Light
• 08 × 5 = d = 40 mm
• EC: Thiết kế tối ưu
• P: Vòng cách nhựa
• C3: Khe hở lớn hơn chuẩn
• 

Thông số kỹ thuật quan trọng cần quan tâm

Khi tra cứu catalogue, cần chú ý:

• Kích thước: d, D, B.
• Khả năng chịu tải: Động (C), Tĩnh (C0).
• Giới hạn tốc độ: Tham chiếu và Giới hạn.
• Khe hở hướng tâm: CN, C3, C4...
• Cấp chính xác: P0, P6, P5...
• Khả năng chịu tải dọc trục (cho NJ, NUP).
• Tính tháo rời.

Bảng tra kích thước vòng bi đũa trụ 1 dãy thông dụng

So sánh vòng bi đũa trụ 1 dãy với các loại vòng bi khác

So với vòng bi cầu rãnh sâu

• Đũa trụ 1 dãy: Chịu tải hướng tâm cao hơn, cứng vững hơn, tốc độ có thể cao hơn, ít chịu tải dọc trục (trừ NJ/NUP), nhạy cảm lệch tâm hơn.
• Bi cầu: Chịu cả tải hướng tâm và dọc trục, ít nhạy cảm lệch tâm, lắp dễ hơn.Alt text: So sánh ưu nhược điểm giữa bạc đạn đũa trụ và vòng bi cầu rãnh sâu.

So sánh với vòng bi rãnh sâu

So với vòng bi đũa côn

• Đũa trụ 1 dãy: Tốc độ thường cao hơn, lắp đơn giản hơn (NU/N), chịu tải dọc trục kém hơn.
• Đũa côn: Chịu tải hướng tâm và dọc trục (1 hướng) rất cao, cứng vững, nhưng tốc độ thấp hơn, cần lắp cặp
• .

Ứng dụng thực tế của vòng bi đũa trụ 1 dãy

Vòng bi đũa trụ 1 dãy là lựa chọn hàng đầu cho các ứng dụng cần chịu tải hướng tâm nặng và tốc độ cao:

• Động cơ điện công nghiệp (Electric Motors): Ổ đỡ trục rotor ở cả đầu tự do (NU) và đầu cố định (NUP/NJ)
• .

• Máy móc xây dựng (Construction Machinery): Bộ truyền động.

• Hộp số công nghiệp (Industrial Gearboxes): Đỡ các trục bánh răng chịu tải nặng
• 

• Bơm và Máy nén (Pumps & Compressors): Đỡ trục quay chính.

Hướng dẫn lắp đặt và vận hành vòng bi đũa trụ 1 dãy

Lắp đặt

• Vệ sinh: Cực kỳ quan trọng.
• Kiểm tra dung sai: Đảm bảo trục và lỗ đúng dung sai lắp ghép.
• Dụng cụ: Dùng cảo, máy ép, máy gia nhiệt (cho lắp chặt). Dùng ống đóng đúng kích thước, chỉ tác động lực lên vòng cần lắp chặt.
• Lợi dụng tính tháo rời (NU, N, NJ): Lắp vòng trong lên trục, vòng ngoài vào lỗ riêng biệt, sau đó lắp cụm còn lại.
• Kiểm tra độ đồng tâm.

Bôi trơn

• Chọn đúng loại dầu hoặc mỡ phù hợp tốc độ, nhiệt độ, tải trọng.
• Bôi đủ lượng (mỡ: 30-50% không gian trống).
• Tính toán chu kỳ tái bôi trơn hợp lý.

Vận hành và bảo dưỡng

• Theo dõi nhiệt độ, tiếng ồn, rung động.
• Tránh vận hành quá tải, quá tốc độ.
• Giữ môi trường sạch sẽ.

Các vấn đề thường gặp và cách khắc phục

Trong quá trình vận hành vòng bi đũa trụ 1 dãy, người dùng có thể gặp phải một số sự cố phổ biến nếu điều kiện làm việc, lắp đặt hoặc bảo dưỡng không phù hợp:

• Quá nhiệt: Kiểm tra bôi trơn, tải trọng, lắp đặt (khe hở, độ chặt).
• Tiếng ồn/Rung động: Kiểm tra hư hỏng bề mặt, nhiễm bẩn, lắp lỏng.
• Mài mòn nhanh: Kiểm tra bôi trơn, nhiễm bẩn, lệch tâm.
• Vỡ vòng cách: Kiểm tra rung động, tốc độ, lệch tâm, lắp đặt.

FAQ - Câu hỏi thường gặp về vòng bi đũa trụ 1 dãy

Hỏi: Vòng bi NU và N khác nhau thế nào khi đều là ổ tự do?
Đáp: NU có gờ ở vòng ngoài, N có gờ ở vòng trong. Chức năng tương đương nhưng cách tháo lắp hơi khác (NU tháo vòng trong, N tháo vòng ngoài).

Hỏi: Vòng bi NJ chịu tải dọc trục một hướng nghĩa là sao?
Đáp: Nó có thể định vị trục theo một hướng và chịu được lực đẩy nhẹ theo hướng đó, nhưng không nên dùng nó làm ổ chặn chính.

Hỏi: Khi nào tôi cần dùng khe hở C3 cho vòng bi đũa trụ?
Đáp: Khi lắp vòng trong rất chặt lên trục, hoặc vòng ngoài rất chặt vào lỗ, hoặc khi nhiệt độ hoạt động cao làm vòng trong giãn nở nhiều hơn vòng ngoài.

Hỏi: Vòng bi đũa trụ 1 dãy có lắp ngược được không?
Đáp: Loại NU và N có thể lắp vòng trong/ngoài ngược chiều. Loại NJ và NUP phải lắp đúng chiều gờ chặn để đảm bảo chức năng định vị.

Hỏi: Vòng cách nhựa có bền không?
Đáp: Vòng cách nhựa PA66-GF hiện đại rất bền trong điều kiện hoạt động phù hợp (nhiệt độ < 120°C, không tiếp xúc hóa chất mạnh), cho phép tốc độ cao và vận hành êm.

Hỏi: Tại sao vòng bi đũa trụ lại nhạy cảm với lệch tâm?
Đáp: Do tiếp xúc đường giữa con lăn và rãnh lăn. Lệch tâm sẽ gây tập trung ứng suất rất lớn ở các mép con lăn, dẫn đến hư hỏng nhanh chóng.

Hỏi: Có thể thay thế vòng bi cầu bằng vòng bi đũa trụ không?
Đáp: Có thể nếu chỉ cần chịu tải hướng tâm và không gian cho phép, nhưng cần xem xét kỹ khả năng chịu tải dọc trục và độ nhạy lệch tâm. Cần tính toán lại tuổi thọ và điều kiện lắp đặt.

Hỏi: Mua vòng bi đũa trụ 1 dãy chính hãng ở đâu?
Đáp: Nên chọn các nhà cung cấp uy tín, có chứng nhận phân phối như Mecsu để đảm bảo chất lượng sản phẩm và nhận tư vấn kỹ thuật chính xác.

Kết luận

Vòng bi đũa trụ 1 dãy là một trong những loại ổ lăn quan trọng và được sử dụng rộng rãi nhất trong công nghiệp nhờ sự kết hợp tuyệt vời giữa khả năng chịu tải hướng tâm cực cao, tốc độ hoạt động nhanh và độ cứng vững đáng nể.

Mecsu tự hào là nhà cung cấp đa dạng các loại vòng bi đũa trụ 1 dãy chính hãng từ các thương hiệu hàng đầu thế giới, sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu của quý khách hàng với chất lượng đảm bảo và dịch vụ hỗ trợ chuyên nghiệp.

Cần Vòng Bi Chịu Tải Hướng Tâm Lớn, Tốc Độ Cao? Tìm Ngay Vòng Bi Đũa Trụ 1 Dãy Tại Mecsu!

Xem thêm:

• So Sánh Chi Tiết Vòng Bi Đũa Trụ và Vòng Bi Cầu: Khi Nào Nên Chọn Loại Nào?
• Tìm Hiểu Về Các Loại Vòng Cách Vòng Bi: Thép, Đồng, Nhựa
• Khe Hở Vòng Bi (C3, C4...) và Ảnh Hưởng Đến Hoạt Động
• Hướng Dẫn Kỹ Thuật Lắp Đặt Vòng Bi Bằng Phương Pháp Gia Nhiệt
• Lựa Chọn Chất Bôi Trơn (Dầu và Mỡ) Cho Vòng Bi Công Nghiệp